Đúng 200 năm trước, nữ nhà văn Charlotte Brontë chào đời trong gia đình Brontë có 6 chị em mà trong đó Charlotte là chị cả trong ba chị em gái, Emily Brontë và Anne Brontë. Thật hiếm có một gia đình nào mà sinh ra tới ba nữ nhà văn với những tác phẩm văn học đã trở thành các tác phẩm kinh điển của văn học thế giới. Charlotte Brontë với Jane Eyre, Emily Brontë với Đồi gió hú, còn Anne Brontë với Người tá điền đồi Wildfell (tôi chưa được đọc tác phẩm này). Họ đều là những nhà văn yểu mệnh (Anne qua đời khi mới chỉ 29 tuổi, Emily cũng không khá hơn bao nhiêu, qua đời khi 30 tuổi, Charlotte “thọ” hơn hai em mình một chút nhưng cũng qua đời khi chưa đến 40 tuổi), nhưng tên tuổi họ còn mãi với những tác phẩm văn học tuy không phải đồ sộ nhưng sống mãi với thời gian, với những nhân vật khiến người đọc mãi không quên được. Jane Eyre là “con đẻ” của Charlotte, và là một trong những “nữ anh hùng bất diệt” của làng văn học thế giới.
Jane Eyre được xuất bản lần đầu tiên vào năm 1847, cách đây gần 170 năm, nhưng bà đã bắt đầu đặt những dòng đầu tiên cho tiểu thuyết này từ trước đó 7 năm, từ 1840. Quán bar The Salutation ở quận Hulme, thành phố Manchester (12 Higher Chatham Street, Manchester M15 6ED) gần nơi tôi sống và làm việc là nơi Charlotte bắt đầu viết Jane Eyre. Có lẽ Jane Eyre đã làm lu mờ những tác phẩm khác của Charlotte. Nó đã trở thành một tác phẩm kinh điển không chỉ của văn học Anh mà còn là của văn học thế giới, với đủ các chuyển thể, từ phim truyền hình, tới kịch, phim điện ảnh. Jane Eyre đã trở thành sách đọc phổ biến trong trường học ở Anh và nhiều nước trên thế giới, và nó đứng trong top 10 tác phẩm văn học Anh được đọc nhiều nhất, theo khảo sát của BBC vào năm 2003.
Jane Eyre có tên đầy đủ là “Jane Eyre: An Autobiography” (Jane Eyre: Tiểu sự tự thuật) viết về cuộc đời của nữ nhân vật cùng tên. Jane mồ côi cha mẹ từ khi còn rất bé, đến độ cô hầu như chẳng còn chút ký ức nào về cha mẹ mình. Jane được cậu ruột (Mr. Reed) nuôi và đến năm 10 tuổi thì được gửi vào trại trẻ mồ côi, trường Lowood, nơi cô được giáo dục theo lối khổ hạnh (“hành hạ thân xác để giữ gìn phần hồn”). Jane lớn lên ở Lowood trong 10 năm, và từng làm giáo viên trong trường đó trong 2 năm, sau đó rời Lowood bắt đầu cuộc sống bên ngoài ngôi trường khổ hạnh này. Cô bắt đầu cuộc sống bằng việc làm gia sư cho gia đình Rochester ở lâu đài Thornfield. Người ta còn tranh cãi về thực sự Thornfield là nơi nào ở nước Anh, nhưng phần đông có vẻ đồng ý rằng lâu đài Haddon ở Bakewell, Derbyshire dường như là nơi mà Charlotte Brontë lấy làm hình mẫu cho Thornfield.
Ở Thornfield, Jane dạy học cho bé Adele Varens, và đã gặp ông chủ của lâu đài, Edward Fairfax Rochester (bé Adele Varens là con gái của một vũ nữ người Pháp, người tình cũ của Rochester). Hai người yêu nhau bằng sự đồng điệu của trái tim chứ không phải bởi vẻ bề ngoài: Jane Eyre không phải là một phụ nữ đẹp, còn Rochester cũng chẳng đẹp trai. Rochester là một người giàu có từng có quá khứ đầy giông bão với những cuộc tình không đi tới đâu bởi ông muốn tìm kiếm một người vợ đích thực của trái tim mình, còn Jane là một con người khiến mọi người sửng sốt, cho dù cô có đẹp hay không. Jane có tính cách ngay thẳng, dũng cảm, một trái tim nhân hậu mà không bi lụy, dám yêu và dám nói lên tiếng nói trái tim mình. Chớ trêu thay, đám cưới giữa hai người không thể diễn ra vì Rochester đã có vợ, một người vợ mà không bị lừa để cưới, một người tâm thần điên loại đã hành hạ ông nhiều năm mà ông không thể từ bỏ. Rochester từng suýt tự vẫn vì nghĩ tới việc sống suốt đời với người vợ điên, nhưng rồi không đã nghĩ lại và lao vào các cuộc tình. Jane là người đưa ông ra khỏi sự sa lầy đó bằng sự cuốn hút của một trái tim mà ông vẫn trông đợi.
Đám cưới không thành, Jane đau khổ bỏ trốn khỏi Thornfield và suýt chết đói khi lang thang. Cô được ba anh em, St. John Eyre Rivers (một mục sư Tin lành), Diana và Mary Rivers cứu sống và lại làm một cô giáo ở một miền quê nghèo. Thật tình cờ, St. John, Diana và Mary chính là những anh chị em họ của Jane, mẹ của họ là chị gái của cha đẻ Jane. Rồi Jane nhận thừa kế từ chú ruột của mình (và cũng là cậu ruột của ba an hem St. John, Diana và Mary), trở nên giàu có. Cô vẫn khắc khoải không quên được Rochester, và đã quả quyết trở lại tìm người tình của mình. Lúc này, lâu đài Thornfield đã gặp hỏa hoạn do bà vợ điên loạn của Rochester gây ra. Vì mải cứu mọi người, Rochester bị tai nạn liệt một cánh tay và mù cả hai mắt, và sống cùng hai người giúp việc trung thành, còn bà vợ điên thì chết trong hỏa hoạn dù Rochester đã cố gắng để lôi bà ta ra. Jane đã cầu hôn với Rochester, bởi cô nhận thấy rằng mình chỉ có hạnh phúc khi ở bên Rochester.
Tôi thích Jane Eyre bởi triết lý “Ý chí của bạn quyết định vận mệnh của bạn” từ tác phẩm này, và cũng từ những triết lý đầy nhân văn của tác phẩm “cuộc sống đến với tôi quá ngắn ngủi nên không thể tiêu phí cho việc nuôi dưỡng lòng thù hận hay ghi nhớ những lỗi lầm” – lời của Helen Burns, người bạn của Jane trong trại mồ côi Lowood – cô bé mất sớm vì bệnh tật. Người ta đã viết nhiều về Jane, người phụ nữ với những tính cách mà mọi người phụ nữ đáng học tập. Jane là một cô gái có trái tim nhân hậu, nhưng luôn không bỏ rơi bản thân mình và luôn biết quan tâm đến bản thân mình: “Tôi quan tâm đến bản thân. Tôi càng cô độc, tôi càng ít bạn bè, tôi càng không khuất phục thì tôi càng tôn trọng chính mình”. Cô là một người luôn lạc quan, dù nhiều lần trải qua cuộc sống khắc nghiệt và khó khan. Jane luôn tìm cách sống hạnh phúc bất kể quá khứ của mình “ngay cả với tôi, cuộc sống cũng có những tia nắng yếu ớt”. Cô là một con người độc lập, biết làm chủ bản thân mình.
Nữ nhà văn Charlotte Brontë đã gửi gắm vào Jane những tuyên ngôn mạnh mẽ về tình yêu. Rochester và Jane, hai tâm hồn khao khát tình thương yêu đã gặp nhau ở lâu đài Thornfield, họ bù đắp và sẻ chia những phần còn khuyết trong tâm hồn người kia. Cả hai vượt lên cá tính, tuổi tác, địa vị, tài sản đến với nhau một cách tự nguyện và bình đẳng, và người nữ anh hùng Jane còn đáng khen hơn cả vì (bạn hãy nhớ là thời của Jane cách đây vài trăm năm rồi) đã vượt qua những rào cản của nữ giới, mà tới thời nay nhiều người vẫn chưa dám bước qua: “Nói chung, phụ nữ được cho là rất yên ả: nhưng cảm nhận của phụ nữ cũng giống như của nam giới; họ cần rèn luyện khả năng của mình, họ cần một lĩnh vực để thể hiện những nỗ lực của mình, cũng nhiều không kém như những đồng nghiệp của họ; họ bị kềm hãm quá đỗi khắt khe, chịu đựng tình trạng tù hãm tuyệt đối, giống hệt như những gì nam giới phải chịu; và chính sự thiển cận trong suy nghĩ của những con người cùng thời có đặc quyền đặc lợi hơn đã cho rằng họ buộc phải giam hãm bản thân trong những công việc làm bánh, đan lát, chơi đàn và thêu thùa. Thật khinh xuất khi chỉ trích họ hay cười nhạo họ trong trường hợp họ làm nhiều hơn hay học hỏi nhiều hơn cái tập tục được tuyên bố là cần thiết cho giới tính của họ.” Jane dám yêu, dám ghét, dám phá bỏ những rào cản để tìm hạnh phúc của mình, nhưng không bỏ qua những nguyên tắc của bản thân mình. Với tôi, Jane hơn một nữ nhân vật nổi tiếng khác là Meggie trong tiểu thuyết “Tiếng chim hót trong bụi mận gai” của nữ văn sĩ Colleen McCullough, vì Jane dám tự mình đấu tranh với số phận, tự mình giành lại tình yêu và hạnh phúc của riêng mình (tất nhiên là Meggie cũng tuyệt vời vì cướp được cả cha Ralph từ tay Chúa).
Triết lý lớn cuối cùng mà Jane truyền tới người đọc là hãy tìm đến một cuộc hôn nhân vì tình yêu. Người anh họ, mục sư St. John, đã cầu hôn Jane để muốn cô là người đồng hành đi truyền giáo ở Ấn Độ. Nhưng Jane đã từ chối vì nhận thấy cô không thể làm vợ của con người của Chúa này. St. John không yêu Jane, dù anh là một người đàn ông nhân hậu, và điều đó khiến cô biết mình sẽ không thể hạnh phúc khi làm vợ của St John, người chỉ biết sống vì lý tưởng (dù đó là lý tưởng cao đẹp). Hạnh phúc và tình yêu của Jane là Edward Fairfax Rochester, người giờ đây dù là một người tàn tật, thậm chí không thể nhìn được cô: “Hy sinh! Em làm gì mà gọi là hy sinh chứ? Chẳng lẽ có được đặc quyền vòng cánh tay ôm lấy người mà em vẫn quý trọng…được đặt môi hôn người mà em yêu…được nương tựa vào người mà em tin tưởng cũng gọi là hy sinh ư? Nếu vậy thì quả thực em đã tìm được niềm vui trong sự hy sinh.”
Vâng, tôi đã lan man quá nhiều về Jane, một trong ba nữ anh hùng của chị em nhà Brontë (Jane trong Jane Eyre, Catherine trong Đồi gió hú, Helen trong Người tá điền đồi Wildfell, ba trong số những người nữ anh hùng văn học tuyệt vời nhất). Bạn có thể so sánh Jane Eyre và Đồi gió hú để thấy một điều rất thú vị: Jane là sản phẩm của giáo dục nên cái quyết liệt của cô cũng thật nhân văn, khác với Catherine trong Đồi gió hú, không có dấu ấn nào của nền giáo dục. Vì thế mà tình yêu của Heathcliff với Catherine cũng thật hoang dại và câu chuyện đầy ắp những thù hận. Nền giáo dục của Jane, dù thật khổ hạnh và khắc nghiệt vẫn tạo ra những cô gái có trái tim nhân ái như Jane Eyre, như Helen Burns. Bạn có thấy thú vị không, dù ở đâu, Jane vẫn luôn hay đọc sách, và ta bắt gặp Jane mải miết đọc sách ngay từ mở đầu câu chuyện.
. Nàng tâu:
). Thế nghĩa là thế nào nhỉ?
Duc The's blog 