Thứ nhất là tu tại gia, thứ nhì tu chợ thứ ba tu chùa. Có lẽ 99,99% dân Việt (ở đây nói những người trưởng thành) đều thuộc câu đó, và ai cũng biết rằm tháng 7 là lễ Vu Lan (hay còn gọi là ngày xá tội vong nhân), nhưng phải nói thật ít ai hiểu cái triết lí thực của nó và hình như ngày nay, người ta quên những việc làm thực để thực hiện nó. Bài viết này là chút luận bàn về những quan điểm này.
Lễ Vu Lan
Câu mà tôi nói ở đầu “Thứ nhất là tu tại gia, thứ nhì tu chợ thứ ba tu chùa” và ngày lễ Vu Lan đều có nguồn gốc từ Phật giáo. Xin nhắc lại chút về sự tích này.
Vu-lan, hay còn gọi là Tết Trung nguyên, là một trong những ngày lễ chính của Phật giáo, còn được hiểu là lễ báo hiếu. Xuất phát từ truyền thuyết về Bồ tát Mục Kiền Liên đại hiếu đã cứu mẹ của mình ra khỏi kiếp ngạ quỷ. Vu Lan là ngày lễ hằng năm để tưởng nhớ công ơn cha mẹ (và tổ tiên nói chung) – cha mẹ của kiếp này và của các kiếp trước.
Theo kinh Vu Lan thì ngày xưa, Mục Kiền Liên đã tu luyện thành công nhiều phép thần thông. Mẫu thân ông là bà Thanh Đề đã qua đời, ông tưởng nhớ và muốn biết bây giờ mẹ như thế nào nên dùng mắt phép nhìn khắp trời đất để tìm. Thấy mẹ mình, vì gây nhiều nghiệp ác nên phải sanh làm ngạ quỷ, bị đói khát hành hạ khổ sở, ông đã đem cơm xuống tận cõi quỷ để dâng mẹ. Tuy nhiên do đói ăn lâu ngày nên mẹ của ông khi ăn đã dùng một tay che bát cơm của mình đi tranh không cho các cô hồn khác đến tranh cướp, vì vậy khi thức ăn đưa lên miệng thức ăn đã hóa thành lửa đỏ.
Mục Liên quay về tìm Phật để hỏi cách cứu mẹ, Phật dạy rằng: “Dù ông thần thông quảng đại đến đâu cũng không đủ sức cứu mẹ ông đâu. Chỉ có một cách nhờ hợp lực của chư tăng khắp mười phương mới mong giải cứu được. Ngày rằm tháng bảy là ngày thích hợp để vận động chư tăng, hãy sắm sửa lễ cúng vào ngày đó“. Làm theo lời Phật, mẹ của Mục Liên đã được giải thoát. Phật cũng dạy rằng chúng sanh ai muốn báo hiếu cho cha mẹ cũng theo cách này (Vu Lan Bồn Pháp). Từ đó ngày lễ Vu Lan ra đời.
(Nguồn: wikipedia tiếng Việt, http://vi.wikipedia.org/wiki/Vu_Lan)
Như vậy, có thể dùng một chữ để mô tả Vu Lan là chữ “HIẾU”. Phải chăng cứ cúng lễ to, đốt cho nhiều vàng hương, khóc thật nhiều… là ta đã báo hiếu cha mẹ? Không phải vậy. Theo tôi hiểu, triết lí đơn giản nhất của Phật giáo không phải dạy người ta thành Phật, nó cũng chả mang những điều huyền bí đầy kỳ dị và khoa học như người ta đang đâm đầu vào đọc (hiện đang có phong trào đâm đầu vào triết giải triết học phật giáo trong những người trẻ, và ngày càng nhiều những “con vẹt” đang nhắc đi nhắc lại những câu trong sách Phật, cái này tôi sẽ nói sau). Với tôi, triết lí của Phật giáo (tôi không hiểu về các tôn giáo khác nên không bàn) đơn giản là dạy con người hướng thiện (hay đơn giản là một chữ THIỆN – Chinese style), sống bao dung, sống có tình. Nếu bạn từng xem “Tế Công hòa thượng” của Stephen Chow thì có thể dùng một câu đơn giản là “Nhân gian hữu tình”. Trong cái chữ Thiện ấy, chữ Hiếu là một nội dung vô cùng quan trọng. Trở lại một chút về lịch sử, khi mà Phật giáo bắt đầu du nhập từ Ấn Độ sang Trung Hoa, người ta từng nhầm rằng: “Phật giáo rủ người đi tu, không thờ cha mẹ, dứt tình nhục dục, như thế là mất bất nhân bất nghĩa”. Nhưng không phải vậy, Phật đã bao giờ dạy người ta bỏ phụng thờ cha mẹ, bỏ tình nhân luân đâu… Cái chữ Hiếu nằm ở chỗ đối xử hiếu đễ với bố mẹ (không hỗn hào, chăm sóc, phụng dưỡng…). Bố mẹ sống mà đối xử không ra gì, thì đến khi bố mẹ qua đời có cúng hàng ngàn mâm cao cỗ đầy cũng bằng không.
Tu tại gia?
Tôi từng nghe có người (cao tuổi) nói: “Tôi không đi chùa được, tôi ở nhà tu tại gia vậy!” mà tôi phì cười. Có người vỗ ngực tự gọi mình là Phật tử mà không hiểu câu đó là gì. Tôi lại kể lại sự tích sao lại “Tu tại gia”. Xưa kia có một người si mê Phật pháp, bỏ nhà vào rừng tụng kinh niệm Phật với mong thành Phật. Anh ta hâm mộ Phật tổ, đêm ngày mơ thành Phật và mong được gặp Phật tổ để chỉ điểm con đường sáng. Đến một ngày, anh ta quyết chí đi tìm liền từ biệt mẹ lên đường tìm Phật. Trên đường đi, anh ta gặp một hòa thượng, khi nghe anh kể mục đích, hòa thượng cười to và nói “Phật đã đến ngay trong nhà anh, sao anh không về gặp?”. Anh ta mừng rỡ quay về nhà, theo lời hòa thượng dặn “Ai mặc quần áo ngủ, đi chân không ra mở cửa nhà cho anh, đó là Phật đấy”. Về đến nhà đã đêm khuya, anh ta gọi cửa kêu mẹ mở cửa. Người mẹ đang mong ngóng con, thấy con về thì mừng quá, chả kịp mặc áo xống, đi chân đất chạy ra mở cửa. Khi mở cửa, anh ta nhìn thấy mẹ và đã hiểu. Vị “Phật” trong nhà đã mang nặng đẻ đau sinh ra anh ta, chăm sóc, nuôi anh ta khôn lớn thì anh ta chẳng biết thờ phụng, lại lo đi tìm những ảo ảnh không có thực. Và triết lí “tu tại gia” ra đời từ đó. Tu tại gia mới là bậc cao nhất, có nghĩa là tu thân ở ngay trong gia đình, là một người có trách nhiệm với bản thân, gia đình, có hiếu với cha mẹ, đó mới là chân tu. Và cũng tương tự thế, tu chợ là tu ngay trong đời sống, sống lương thiện với người xung quanh. Chợ là nơi ồn ào, phức tạp mà vẫn giữ được mình lương thiện mới l�
� tu. Còn kém hơn, ở chùa, đó là nơi cuối cùng mà thôi.
Có lẽ tôi dẫn dắt vấn đề qua xa tới nhiều việc chẳng liên quan nhiều đến chủ đề ban đầu. Tôi nhìn thấy trong thời đại ngày nay, người Việt đang lo đến sống “phần Âm” nhiều hơn lo cho “Dương thế”. Người ta lo cúng giỗ linh đình, lo đi chùa thắp hương, lo đi sửa mồ mả, làm nhà thờ tổ… quá nhiều mà quên mất việc ở chính nhân gian. Có người khi cha mẹ còn sống thì đối xử tàn tệ, không chăm sóc… nhưng khi cha mẹ mất đi mới lăn ra khóc, mới làm đám giỗ linh đình để cúng cha mẹ, lúc đó cha mẹ liệu có ăn được cái đó không, có tiêu được “tiền âm phủ” do họ cúng không? Họ quên mất tích đức trong đời sống, con cái thì bỏ bê không lo dạy dỗ, quên mất việc sống lương thiện, mà lo cầu đền kia miếu nọ, lo đi xây mồ mả tổ tiên nhiều hơn cả việc lo cha mẹ mình đau ốm ra sao, phỏng có ích gì? Bố tôi thường nói, cúng giỗ tổ tiên quan trọng ở thành tâm, để cho con cháu nhớ tổ tiên chứ không cốt ở mâm cao cỗ đầy, thành tâm dù chỉ một chén nước lã, một bát cơm cũng hơn mâm cao cỗ đầy mà không có chút thiện tâm.
Vài lời bàn luận, lan man chẳng có nhiều triết lí, mong cùng đàm đạo!
. Nàng tâu:
). Thế nghĩa là thế nào nhỉ?
). Nghi Lâm yêu Lệnh Hồ từ khi nào? Có lẽ từ khi nàng chứng kiến cảnh anh chàng này xả thân cứu mình thoát khỏi sự làm nhục của Thái hoa dâm tặc Điền Bá Quang, nhưng cái tình yêu ấy, chỉ được xác nhận khi nàng đưa anh chàng thoát khỏi kỹ viện, cùng ngắm cảnh nơi chân núi Hành Sơn, và lần đầu tiên trong đời mình, tiểu ni cô Nghi Lâm đã biết ghen, mà biết ghen có nghĩa là đã yêu rồi “Nghi Lâm lòng như se lại, thầm nghĩ: Té ra huynh ấy chỉ muốn cho Linh San sư muội của huynh ấy đến bầu bạn. Y mong mình đi kêu cô ấy tới càng sớm càng hay. Rồi không cầm được nước mắt, dòng lệ rơi lã chã… Đột nhiên nàng lại òa lên khóc ròng, vừa khóc vừa dậm chân: Tôi không phải là… tiểu sư muội của Lệnh Hồ đại ca… đại ca… trong lòng đại ca lại nhớ tới cô tiểu sư muội kia!” (Tiếu ngạo giang hồ, Hồi 34). Có lẽ đây là lúc mà Nghi Lâm “dũng cảm” nhất để cho lòng mình vượt khỏi vị Bồ Tát đang quản thúc nàng, để cho ta thấy, nàng đích thực là một cô gái thật sự, cũng biết yêu thương, biết ghen và biết bày tỏ cảm xúc. Có lẽ những tính cách này khiến cho Nghi Lâm dù không phải là một nhân vật chính, nhưng lại hay hơn hết thảy những nhân vật chính khác như Tiểu Long Nữ, Vương Ngọc Yến… Và tiểu ni cô ấy cũng như bao thiếu nữ khác, cũng biết xốn xang trong lòng khi được gã Lệnh Hồ khen đẹp (quả thật, cô đẹp thật, và Lệnh Hồ Xung không hề khen giả dối) “Nếu tiểu sư muội mà xấu thì trong thiên hạ làm gì có người đẹp? Tự cổ chí kim có hàng ngàn vạn công chúa mà có cô nào bằng sư muội đâu. Nghi Lâm nghe gã tán dương mình trong lòng xốn xang vui mừng” (Tiếu ngạo giang hồ, Hồi 35). Vâng, có lẽ không cô gái nào không thích người khác tán dương sắc đẹp của mình, và cái này càng khiến tôi thích thú với nhân vật này hơn. Và khi mới đọc đến đoạn này, tôi đã từng mong sao gã Lệnh Hồ Xung kia yêu thương nàng để mối tình của nàng đừng trở thành một mối tình câm lặng. Nhưng “mấy ai được sống như mình đã mơ“, người ta vẫn bảo thế. Đức Bồ Tát trừng phạt vợ chồng Bất Giới khiến cho mối tình của Nghi Lâm cứ theo những dòng kinh ấy mà câm lặng, dù nó vẫn âm ỉ cháy một cách mãnh liệt trong nàng, nhưng nó vẫn mãi chỉ là một mối tình “hồn bướm mơ tiên” mà thôi. 
Duc The's blog 